Auteur: Lisse Moons

Rüth Tack en Grieke Terryn, laatstejaarsstudenten van Hogeschool VIVES, liepen stage op een lagere school in Masaka, Rwanda. Deze school geeft leerlingen vanaf het eerste leerjaar les in vier talen: KenyaRwanda, Swahili, Engels en Frans. De leerkrachten merkten echter dat de leerlingen moeite hadden om deze talen vloeiend te spreken. Daarom introduceerde de directrice het vak ‘debat’.

Debatteren om te leren

Elke vrijdag debatteert de school in twee grote groepen. De ene week in het Frans, de andere week in het Engels, om zo het spreken van deze twee wereldtalen te bevorderen. Dit vak helpt leerlingen om hun mening te uiten, zo mogen ze soms zelf het debatonderwerp kiezen. Hierdoor raken de leerlingen vertrouwd met verschillende maatschappelijke kwesties waarover ze met elkaar in gesprek gaan.

Inspiratie voor het Vlaamse onderwijs

Rüth en Grieke vonden dit initiatief inspirerend en zien mogelijkheden om het in Vlaanderen toe te passen. De taalvaardigheid van Vlaamse leerlingen gaat achteruit en dit debatvak zou een oplossing kunnen bieden voor zowel taalvaardigheid als persoonlijke ontwikkeling.

Het leerplan van Katholiek Onderwijs Vlaanderen benadrukt niet alleen taalvorming, maar ook culturele en sociale ontwikkeling in de vakken Engels en Frans. Het doel is om leerlingen communicatief vaardiger te maken en hen te leren kritische informatie te begrijpen en te verwerken. In de praktijk blijft verbale communicatie echter vaak beperkt tot klassikale discussies. Hoewel sommige jaren in het middelbaar mondelinge examens hebben, blijft de toetsing van taalvaardigheid meestal binnen de klas.

Een school kan ervoor kiezen om het vak debat toe te voegen om het leren van een nieuwe taal buiten de klas te bevorderen. Gedurende één lesuur per week komen verschillende klassen samen om te debatteren over actuele onderwerpen. De leerlingen worden verdeeld in twee groepen: voor- en tegenstanders. De ene week debatteren ze in het Engels, de andere week in het Frans. De leerlingen hoeven niets voor te bereiden; alles gebeurt ter plekke. Dit vak haalt leerlingen uit hun comfortzone en maakt hen vertrouwd met de wereldtalen Frans en Engels, terwijl ze leren hun standpunten goed te onderbouwen. Het evalueren van taalvaardigheid wordt zo breder dan alleen in de klas.

Video

Om Vlaamse scholen kennis te laten maken met dit vak, maakten Rüth en Grieke een video waarin één van de leerkrachten extra uitleg geeft, gecombineerd met beelden uit de praktijk.

In deze publicatie ontdek je hoe deze eduSHARE tot stand is gekomen.

In Suriname maken kleuters kennis met de letters van het alfabet aan de hand van klanken en klankgebaren. Dit verraste en inspireerde Merel Homblé en Lotte Tack, twee onderwijsstudenten van de Hogeschool VIVES, tijdens hun internationale stage.

Klankgebaren in de kleuterklas

Merel en Lotte ontdekten dat klankgebaren veelvuldig worden gebruikt in zowel de tweede en het derde kleuterklas als in het eerste leerjaar. Deze methode helpt de leerlingen om de klanken en bijbehorende gebaren correct te leren uitspreken en te herkennen. Dit visuele hulpmiddel ondersteunt hen later bij het leren schrijven.

Het gebruik van klankgebaren biedt diverse voordelen:

• Verbeterde links-rechts oriëntatie: Leerlingen leren al op jonge leeftijd het verschil tussen links en rechts te herkennen.
• Ondersteuning voor anderstalige kinderen: Kinderen met een andere thuistaal kunnen de letters sneller visualiseren en de bijbehorende klanken gemakkelijker automatiseren.
• Stimulering van de oog-hand coördinatie: Het gebruik van klankgebaren bevordert de oog-hand coördinatie.
• Dagelijkse herhaling: Regelmatige herhaling helpt de leerlingen om de klanken en gebaren goed te onthouden en toe te passen.

“We willen kleuterleerkrachten in Vlaanderen inspireren om klanken en klankgebaren van jongs af aan te leren om zo de stap naar het leren lezen en schrijven in het eerste leerjaar iets kleiner te maken. Daarom maakten we een duidelijke en speelse video waarin kinderen de klanken en klankbeelden kunnen herkennen in de vorm van een lied. Ook kunnen de leerkrachten zien welk klankbeeld bij een bepaalde klank hoort.” – Merel Homblé en Lotte Tack

Lieselot Cherchye en Lune Deboot, twee laatstejaarsstudenten aan de Hogeschool VIVES, liepen drie maanden stage op de Wes-Eind Primary School in Zuid-Afrika, Franschhoek. Tijdens deze stage viel hen vooral de motivatie van de leerlingen op. Ze zijn enorm gemotiveerd om naar school te komen, maar ze hebben gemerkt dat deze motivatie anders ligt bij leerlingen in België.

Interactief bordspel

Daarom ontwiepen ze een interactief bordspel waarmee leerlingen van de lagere school kunnen kennismaken met deze motivatie. Het doel van het spel is om kinderen bewust te maken van de diverse behoeften van kinderen uit Zuid-Afrika, specifiek Wes-Eind, en hoe deze hun motivatie om naar school te gaan kan beïnvloeden.

‘Lieselot en Lune wonnen in 2024 de hoofdprijs voor beste eduSHARE. Het bordspel is mooi, creatief, interactief, inpirerend, inzetbaar en blikverruimed. De ideale ingrediënten voor een eduSHARE die zeker gebruikt kan worden door mezelf en mijn collega’s in onze lessen.’ – Lien Van Eecke, docent aan de Hogeschool VIVES

Maud Bossier, Lotte Vancalbergh en Jente Pardon, studenten lager onderwijs van de Hogeschool VIVES, liepen drie maanden stage op een Filipijnse school. Hier organiseerden de leerkrachten elke woensdagvoormiddag een activiteitenprogramma, waarbij leerlingen verschillende vaardigheden leerden. Dit inspireerde hen om een eduSHARE rond uit te werken.

Activiteitendag

Beweging

Iedere woensdag begint met een bewegingsmoment. De studenten leerden de leerlingen een nieuwe dans, genaamd “Zumba”. Ondanks de warmte deden de kinderen altijd enthousiast mee.

Gedrags- en Kwaliteitsbeloning

Elke eerste woensdag van de maand wordt een nieuwe kwaliteit geïntroduceerd, zoals geduld. Leerkrachten en leerlingen observeren en belonen de hele maand degenen die deze kwaliteit het meeste tonen. Aan het eind van de maand is er een ceremonie waar diploma’s worden uitgereikt en voor elkaar wordt geapplaudiseerd.

Kook- en Tafeldekworkshop

Februari stond in het teken van koken en tafeletiquette. Iedere woensdag bereidde een ander leerjaar gerechten. De leerlingen kregen punten voor smaak, presentatie, hygiëne en tafelaankleding. Ouders hielpen enthousiast mee en aan het eind van de workshop at iedereen samen.

Andere Vaardigheden

Voor kleuters zag de activiteitendag er anders uit. Elke woensdag stond een andere vaardigheid centraal, zoals veters strikken, planten verzorgen en opruimen.

Conclusie

Leerkrachten en directie benadrukken het belang van deze activiteiten, die kinderen voorbereiden op het dagelijks leven. Het is een welgekome pauze tussen de lange lesdagen door die sociale contacten en praktische vaardigheden bevordert.

Link naar de praktijk in België: Projectweek

Ze stellen voor om in België een projectweek te organiseren waarin dagdagelijkse vaardigheden centraal staan. Dit omvat activiteiten zoals koken, wassen en tafeldekken, vaardigheden die vaak onderbelicht blijven in reguliere scholen. Hoewel cognitieve vaardigheden belangrijk zijn, mogen praktische vaardigheden niet vergeten worden omdat ze essentieel zijn voor de deelname aan de maatschappij en het ondersteunen van huishoudelijke taken.

Ontdek in deze uitgebreide bundel hoe je zo’n projectweek kan organiseren op een school. De drie studenten werkten volledige draaiboeken uit met uitgewerkte activiteiten uit per leerjaar.

Pauline Van Belegem en Vere Bevernage, twee laatstejaarsstudenten van de bachelor lager onderwijs aan de Hogeschool VIVES, liepen in het voorjaar van 2024 stage op een lagere school in Suriname. Tijdens hun stage maakten ze meerdere keren de ‘Vlaggenparade’ mee en zagen ze de positieve invloed hiervan op de leerlingen. Ze besloten dit onderwerp verder uit te werken voor hun eduSHARE.

De Vlaggenparade

De Vlaggenparade is een moment van samenkomst en samenhorigheid voor de hele school. Leerlingen en leerkrachten verzamelen, maken het stil, zingen het volkslied en beginnen zo samen de dag op een perfecte manier.

Link naar de praktijk in België

Hoewel Pauline en Vere ervan overtuigd zijn dat de Vlaggenparade veel positieve effecten heeft, kwamen ze tot de conclusie dat dit niet haalbaar is in België. In België ontbreekt de plichtsgetrouwheid en nationale verbondenheid die nodig is voor zo’n ceremonie. Wat ze echter wel meenemen uit hun ervaring, is het belang van samenhorigheid en het plezier van gezamenlijke activiteiten.

1. Prentenboek van de maand
   Elke week komen alle klassen samen om een prentenboek grondig te bespreken. Vervolgens gaan de leerlingen terug naar hun klas en werken ze één week of zelfs een hele maand rond dit prentenboek. Dit hoeft niet dagelijks te gebeuren, maar het mag zeker besproken worden.
   
   De leerkracht kan het verhaal opnieuw voorlezen en de betekenis ervan bespreken. Daarna bedenken de leerlingen samen met de leerkracht activiteiten rond het boek, zoals knutselwerken, toneelstukken of tekeningen. Aan het einde van de maand komt iedereen weer samen om te bespreken wat ze gedaan hebben, wat zorgt voor verbondenheid tussen de leerlingen en de verschillende klassen.
   
   
2. Voorwerp van de maand
   Dit concept lijkt op het vorige, maar dan met een voorwerp. Alle klassen krijgen een voorwerp, zoals een bloempot, een houten lepel of een handdoek, waarmee ze aan de slag gaan.
   
   Bijvoorbeeld, kleuters kunnen de bloempot schilderen en er bloemen in planten. Leerlingen van het eerste leerjaar kunnen creatief aan de slag met het woord ‘bloempot’. Het zesde leerjaar kan een grote vogelverschrikker maken voor in de tuin. Aan het einde van de maand presenteren de klassen hun creaties aan elkaar.
   
   
3. Een lied aanleren
   Kleuters leren allemaal hetzelfde lied op hun eigen niveau. Aan het einde van de week zingen ze dit samen. Dit bevordert de energie en samenhorigheid tussen de verschillende klassen en laat de school als geheel groeien.

Hieronder leggen Pauline en Vere uit hoe hun eduSHARE tot stand kwam

In het voorjaar van 2023 trokken Barbara Vauterin en Lisa-Marie Deman, twee laatstejaarsstudenten van de bachelor lager onderwijs aan de Hogeschool VIVES naar Durban in Zuid-Afrika. Daar liepen ze drie maanden stage aan de Mthombeni Primary school. 

eduSHARE pioniers

Aangezien zij één van de pioniersstudenten zijn en de eduSHARE flow nog verder ontwikkeld zal worden, trok team eNSPIRED samen met Justine Pillaert, lerarenopleider aan de Hogeschool VIVES, naar Zuid-Afrika om Barbara en Lisa-Marie te ondersteunen bij het maken van hun eduSHARE.

In onderstaande video vertellen Barbara en Lisa-Marie hoe hun eduSHARE tot stand is gekomen. 

Meertaligheid in Zuid-Afrika

Na enkele weken op hun stageplek kwamen Barbara en Lisa-Marie erachter dat de manier waarop ze in Zuid-Afrika met taal omgaan toch anders is dan bij ons.

Zuid-Afrika telt maar liefst elf officiële talen. Naast het Engels, dat voornamelijk in het openbare leven wordt gebruikt, zoals in de media, in de politiek etc., bestaan er dus nog tien andere talen: Zuid-Ndebele, Noord-Sotho, Zuid-Sotho, Swazi, Tsonga, Tswana, Venda, Xhosa, IsiZulu en Afrikaans. Een land dus met een meertalige context.

Engels en Afrikaans wordt zo goed als over het hele land gesproken maar voor veel inwoners is dit niet hun eerste taal of thuistaal. In KwaZulu-Natal bijvoorbeeld, de provincie waar Barbara en Lisa-Marie stage liepen, is de thuistaal van de meeste inwoners IsiZulu.

Omdat ze er in Zuid-Afrika in geloven dat een goede beheersing van de thuistaal ervoor zorgt dat leerlingen beter leren, geven leerkrachten in de eerste drie jaren van het lager onderwijs les in de thuistaal van de leerlingen. Hoewel er nadien nog steeds ruimte is voor de thuistaal in de klas is de instructietaal vanaf het vierde leerjaar Engels.

eduSHARE-video over thuistaal in de klas

Over de integratie van de thuistaal op school en de taalswitch in het vierde leerjaar valt heel wat te zeggen. Met wat extra ondersteuning van het eNSPIRED-team, hun docent aan de hogeschool en een videomaker, interviewden ze enkele leerkrachten, de schooldirecteur en een onderwijsexperte over dit onderwerp. Het resultaat kan je hieronder bekijken.

Deze eduSHARE is ontwikkeld door Lise Delbeke en Febe Deschrevel, twee laatstejaars studenten van de educatieve bachelor secundair onderwijs wiskunde en economie aan de Hogeschool VIVES. Tijdens hun stage aan een secundaire school in Rwanda interviewden ze vier studenten over hoe er bij meisjes meer interesse kan gewekt worden om in het technisch onderwijs te gaan.

Benieuwd hoe je deze eduSHARE kan gebruiken in de opleiding?

Hanne De Petter en Elena Bullaert, twee laatstejaars studenten van de bachelor lager onderwijs aan de Arteveldehogeschool trokken in het voorjaar van 2023 op internationale stage naar Cambodja. Om ervoor te zorgen dat dit geen individuele ervaring bleef, vroegen we hen om een eduSHARE te ontwikkelen. 

Website over respect in de klas 

Tijdens hun stage aan de lagere school in de stad Kampot raakten ze geïnspireerd door de manier waarop Cambodjanen omgaan met de waarde ‘Respect’. Ze merkten al snel hoe respect een belangrijke rol speelt in het dagelijkse leven van de studenten en de Cambodjanen in het algemeen. ‘We zijn ervan overtuigd dat we in België veel kunnen leren van de manier waarop er in de Cambodjaanse klassen omgegaan wordt met de waarde ‘Respect”, aldus de studenten. 

Ze ontwikkelden een website waarop je allerlei informatie kan vinden over hoe respect zichtbaar is in de klassen van het Cambodjaanse basisonderwijs. Daarnaast interviewden ze enkele Cambodjaanse student-leerkrachten waarmee ze samen aan teamteaching deden. Ze organiseerden een gesprek met hen rond de invulling van de waarde ‘respect’ in Cambodja.

Verder zetten ze je graag zelf eens aan het denken over hoe jij dit zou kunnen inzetten in jouw eigen klasomgeving. 

Marjolein Guldentops en Ciska Lecluse liepen een duo-stage in de kleuterklassen van de Kamwala Primary school in Serenje, Zambia. Hun eduSHARE is een product of spel (dobbelstenen) dat toelaat om zowel inhoudelijke diversiteit, kennis als vaardigheden te testen en te versterken. Het spel is heel gevarieerd, vooral omdat je bij het gooien van de dobbelstenen (telkens een mix van een onderwerp, een lichaamsdeel en een opdracht) een brede waaier aan uitdagingen krijgt. Dit creatieve spel kan zelf gemaakt worden (eventueel met gerecupereerd materiaal) en heeft een zeer universeel karakter. Het is een didactisch instrument voor leerkrachten, eerder dan een product dat de eigen opleiding ‘internationaliseert’.